Sapangambei Manoktok Hitei ibagas Habonaron Do Bona

Pinar Manggoluh

Horas...

Bani paradaton bai simalunugun gati do ibaen suduk-surduk bani nahinormat marhitei

dayok binatur. menurut ajaranni namatoras nadob manlobei hita, dayok na dob isayat

appakon i rangrangi on isusun songon turpak ni sanggah manggoluh, ai do ase ihatahon pinar

manggoluh. Filsofi ni dayok binatur on aima ase sai tong taratur pargoluhan, borsih pikkiran.

Adong do piga-piga cara patokkahon dayok ija ai ma i panggang, i lomang, i olat.

Anggo dayok pinanggan on, dayok pitah ipanggang dob i rangrangi. Anggo i lomang, i

patokka pakon kalapa ibagas buluh, hassa nuan ai, gatian ma ibaen bani balanga. Bani dayok

nilomang on, dasor bani piring tinapak ai ibaen ma kalapa lomang. Irik isusun ma iatasni

dayok ai.

Anggo untuk dayok naiolat on ibuatma daroh panayatan (biasani on dob

manggumpal) na isampur pakon gotahni sikkam appa piga-piga sayatan albisanni gulei hun

tulan pakon boltok (on ma na igoran olat). Ija ai iagu homa pakon kalapa na isaok. Dasorni

dayok bai pinggan ai ibagi dua, sambolah kalapa na iolat, sambolah nari kalapa na isaok.

Bani panusunanni pe, ganup bagianni dayok ai i bonomhon do lobei bani olat ai

Naparlobei, dayok na laho baenon gabe dayok ai binatur somalni dayok sabungan. Ija

ai isayat borgokni mandoppak barat untuk hasoman na maragama islam (anggo hasoman

agama na legan, doppak ja pe boi do). Salpu dayok isayat, isolur ma bani bah milas ase urah

putputon ambulu ni dayok ai. Bani masa mamutputi on anggo boi saborsihni borsihni ibaen,

ase ulang dong tarpangan dob hossi isurdukkon. Salpu i putputi, dayok on ilulus, ija ai

idadang bani parapuian. Ia agak ma homa, ulang das mossong, tujuanni ilulus on aima

pamagouhon ambulu na rappis, na lang tarputput tangan. Dob ilulus mukkah ma masa

manrangrangi (on SOMALNI na ihorjahon penulis, lang dong aturan na toti):

1. Isayat ma habong, ija pisou ai ipadalan humbani kihik mangirik-irik bona ni okkak hu

bai gurung. Manayat on iusahon nahona sayat aima parsambungan (bahasa indonesia

ni : tendon). Sonai homa ibaen habong na sambolah nari.

2. Isayat ma use nahei ni, ija ai pisou ipadalan hun dohor boltok mangihut hu arah ipput

janah masuk hu doppak parsambungan ni nahei pakon gurung. Sonai homa nahei

sambolah nari

3. Dob hossi ai, ihuliti ma dohor tonton das dapot biruru ni, dob dapot biruruni itarik hu

doppak uluniase ulang pesak sanggah manarik tukkot humbani gurung.

4. Dob I, Ipadalan ma use pisou hun bokas pakkulitan ai topat bani parsambungan ni

okkak ni tonton, ipadalan das hu doppak gurung irik idadap ujungn i okkak ai, dob

dapot ai, itarik use mangirik arah pisou nokkan das hu parsambungan okkak ai, onai

homa ibaen sambolah nari.

5. Salpu isayat okkak ni tonton ai, i huak ma tonton pakon gurung ni (langpala mabiar

sanggah manarik ai, halani anggo malang diri manarik lang rotap holi gulei ni.

Nb : sanggah manarik on, ulang posah pogu ni, halani mapaet holi dob ni gulei anggo

posah pogu nion.

6. Dob itarik, isayat ma gulei na lag tarsittak humbani gurung, gulei ni ai isayat sampe

rotap.

7. Salpu ai, akkula happit toruh ni ai (tonton pakon boltok) i tagil (marparagakan)salih

ma ai gabe tukkot pakon gulei boltok

8. Salpu ai, gulei boltok nokkan i albis gulei humbai okkakni, jadi gulei pakon okkak

9. Ipaluah, ma dokkei bagas das bai biruru humbani akkula happit atas marsisa paru-

paru pakon tolur.

10. Salpu ai, itagil ma ulu, borgok saganjang oppu-oppu (halani borgok ganjang, sisani ai

ibahen gabe gatgatan)

11. Ulu ni ai itagil marparagakan i dohor barimbingni, dob ai itagil pagutni otik, dob ai

isayat use pagutni mangirik bolahanni pagutni (lang pala bagas, sarat tumang).

12. Dob ai, itagil ma use tuppak (ihur) pakon parkahulan (halani agak godang do

gurungni dayok, sisani ai igatgati)

13. Tuppak nokkan iambukkon ma inganni minak na dong iatasni ipput, ulang iambukon

ganupan, pitah inganni minak ai tumang.

14. Salpu ai, nahei nokkan ai iambukkon kuku-kuku ni naheini. Dob ai nahei on ibagi

tolu, kais-kais (humbai jari das hubai parsambungan tohot), tulang parnamur (aima

humbai tohot as hubai parsambungan) pakon tulan bolon (sisani nahei)

15. Tulan bolon on, halani lambar gulei ni, ialbis ma marparagakan (itadingi gulei bani

tulan parnamur).

16. Salpu ai, ipasada ma albisanni gulei boltok pakon okkak ni nokkan pakon albisanni

tulan bolon, borgok appa sisani gurung.

17. Habong nokkan ai, isayat ma hulit na bai sikuni das domu pakon okkak ni, i obok ma

homa ujungni habong, pakon iobok na songon kuku dohor siku ni (bentuk ni marot)

18. Gatgatan okkak nokkan igatgati das lumat, ase ulang okkakan halak mangankon.

Anggo untuk albisan ni gulei nokkan ai isayati tumamg, etek-etek (ulang etek tu)

19. Dokkei bagas nokkan ai ipaborsih ma humbani kotoran, ibuat ma atei-atei,bilala, otik

bituha ni.

20. Ipatokka ma dayok mangirik bani sir ni uhur ni pinangindo. (i lomang, iolat,

ipanggang)

Salpu i patokka dayok ai, das ma bani masa panusunan. Songon na somal ibaen penulis,

aima :

1. Ibuat ma pinggan na lepes, ibaen ma dasorni susunanni dayok ai. Anggo ia pinanggan

somalni ibaen indahan, anggo nilomang ai kalapa ni ma, anggo niolat aima kalapa

saok pakon kalapa na dob isampur pakon gotah sikkam appa daroh.

2. Salpu ai, inahkon ma tukkot

3. Inahkon ma borgok i pudini tukkot bartong pakon tukkot

4. Dob ai, inahkon tinggalak ma parkahulan ipudini borgok

5. dob ai tuppak ipudini parkahulan

6. inahkon ma tulan bolon dohor tukkot, sanggah mannahkon tulan on, ulang soppat

tarbalik, na domu pakon tukkot aima sisi na na irotap humbani akkula ni. Lang sisi

happit tulan parnamur. Awas homa tarbalik sihamun bai siambilon. Pannahkonni

tulan bolon on pe mereng ia.

7. Salpu ai, inahkon ma use tulan parnamur mangirik tulan bolon

8. Inahkon use kaiskais mangirik tulan parnamur

9. Inahkon use habong ija bonani habong on ibaen bani dohor borgok.

10. Salpu ai inahkon ma dokkei bagas happit siamun isampingni tuppak i pudini

habong siamun

Nb : anggo ia na niolat, olatni inahkon i pudini habong sihamun, dob ai inahkon ma

lassina rawit na marwaltong parmabeini. Inahkon homa bunga raya bilangan ganjil bai

piga piga ianan bai susunan dayok binatur on.

11. Salosei

Sonon ma pinarmanggoluh/dayok binatur na gati ipadear penulis, pori dong na legan na

binotohni inang, bapa, botou, sanina appakon lawei boi ma i harungguhon hita ase gabe

pambotoh hubanta haganupan, ase ulang lupa hita bani kebudayaan.

Sonaima, Diatei Tupa.

1 komentar: